Συνέντευξη: Την ανάγκη να οικοδομηθεί μια εθνική στρατηγική, ενόψει των αλλαγών στην ΕΕ, προτείνει ο Δρ Νικόλαος Λυμούρης, επικεφαλής του Κέντρου Ευρωπαϊκής Διακυβέρνησης του Παντείου

Η Ελλάδα πρέπει να οικοδομήσει μια ευρύτερη στρατηγική που θα ξεπερνά τα στενά κομματικά όρια, ενόψει των αλλαγών που δρομολογούνται στην ΕΕ, υπογραμμίζει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δρ Νικόλαος Λυμούρης, επικεφαλής του Κέντρου Ευρωπαϊκής Διακυβέρνησης του Παντείου Πανεπιστημίου.

Ο κ. Λυμούρης εκφράζει τις έντονες επιφυλάξεις του για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, επισημαίνοντας ότι αυτό που θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι τέτοιου είδους συζητήσεις, σε μια περίοδο κρίσης για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και εν μέσω σημαντικών εκλογικών αναμετρήσεων, δεν παρέχουν καμία απολύτως βοήθεια, αλλά αντιθέτως ενισχύουν την υπάρχουσα αβεβαιότητα.

Για την επικείμενη σύνοδο κορυφής της Ρώμης, ο κ. Λυμούρης δηλώνει ότι «πανηγυρικοί λόγοι» και «εικονικές» δεσμεύσεις ασφαλώς και θα καταγραφούν, αλλά η θεωρία απέχει πολύ από την πράξη.
Για τον κρίσιμο τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, επισημαίνει ότι τόσο η χώρα μας όσο και η Ευρώπη έχουν απέναντί της μια Τουρκία, η οποία διέρχεται μια εξαιρετικά κρίσιμη πολιτική καμπή και η μοναδική απάντηση μας θα πρέπει να είναι η διατήρηση της ενότητας, οι συλλογικές αποφάσεις και η αλληλεγγύη.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:

ΕΡ: Κύριε Λυμούρη, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ εξήγγειλε τη Λευκή Βίβλο, εν μέσω γενικευμένης καχυποψίας για την ΕΕ πολλών ταχυτήτων και ευρωσκεπτικισμού. Κατά την εκτίμησή σας, η περαιτέρω ανάπτυξη της ενισχυμένης συνεργασίας, σε όλα πλέον τα επίπεδα, αλλά και στους κρίσιμους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας,  μπορούν να αντιστρέψουν το σημερινό κλίμα ή μια ενδεχόμενη αποτυχία απλά θα επιταχύνει τον εκφυλισμό της ΕΕ;

ΑΠ: Κύριε Σιδέρη, η αλήθεια είναι πως η πρόσφατη συνάντηση των τεσσάρων ηγετών στις Βερσαλλίες, άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση για το που ουσιαστικά οδεύει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η συζήτηση περί της Ευρώπης των «πολλών ταχυτήτων» ή του «σκληρού πυρήνα» ή της «διαφοροποιημένης ολοκλήρωσης» δεν είναι καινούργια ούτε στον ακαδημαϊκό, αλλά ούτε και στον ευρύτερο πολιτικό χώρο.

Μην ξεχνούμε, άλλωστε, ότι αυτήν την στιγμή βιώνουμε μια «διαφοροποιημένη ολοκλήρωση». Για παράδειγμα, από τα 27+1 κράτη μέλη της ΕΕ, μόνο τα 19 είναι μέλη της Ευρωζώνης και μόνο τα 22 είναι μέλη της Συμφωνίας Σένγκεν.

Το ουσιαστικό, όμως, ερώτημα είναι αφενός αν επιθυμούμε μια επέκταση αυτής της διαφοροποίησης και σε άλλους τομείς και αφετέρου ποια θα είναι η θέση της χώρας μας σε αυτήν τη «Νέα Ευρώπη», που διαμορφώνεται σήμερα.

Αυτό που θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι τέτοιου είδους συζητήσεις σε μια περίοδο κρίσης για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και εν μέσω σημαντικών εκλογικών αναμετρήσεων, δεν παρέχουν καμία απολύτως βοήθεια, αλλά αντιθέτως ενισχύουν την υπάρχουσα αβεβαιότητα.

ΕΡ: Πολλές χώρες της Ευρώπης βιώνουν πίεση των ευρωσκεπιτικιστών, την άνοδο των ακροδεξιών και δυνάμεων του λαϊκισμού που ήδη επηρεάζουν τις επιλογές της ΕΕ. Πως μπορεί, σε ένα τέτοιο πολιτικό περιβάλλον,  να υπάρξει μια ΕΕ δημοκρατίας, αλληλεγγύης , ευκαιριών και ισότιμων χωρών, όπως τουλάχιστον την οραματίστηκαν οι εμπνευστές της ενωμένης και ειρηνικής Ευρώπης;

ΑΠ: Η άνοδος των ευρωσκεπτικιστικών φωνών στην Ευρώπη είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική. Φωνές, οι οποίες ενισχύθηκαν από την επικράτηση του Brexit, την εκλογή Τραμπ, την ενίσχυση των ακροδεξιών κομμάτων και υποψηφίων σε Αυστρία και Ολλανδία, αλλά και με τη δημοσκοπική επιτυχία της Μαρίν Λεπεν.

Ένα τέτοιο περιβάλλον, ασφαλώς και δεν είναι το κατάλληλο, προκειμένου να ξεκινήσει μια νηφάλια συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης.

Από την άλλη, όμως, με τη σημειολογία που φέρνει το 2017, δημιουργείται έντονα η ανάγκη καθορισμού της μοίρας της Ηπείρου μας, όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Γιουνκέρ, σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε προ ημερών στην Die Welt.

Σήμερα, 60 χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, τόσο οι θεσμοί της ΕΕ, όσο και τα ίδια τα κράτη μέλη της καλούνται να λάβουν μια κρίσιμη απόφαση στην ερώτηση «τι Ευρώπη θέλουμε;». Θέλουμε μια Ευρώπη του απομονωτισμού, της ανισότητας και του εθνικού και τοπικιστικού εγωισμού ή μια Ένωση ανοιχτή, με κοινωνική ισότητα και με τη δύναμη της αλληλεγγύης;

Είναι καιρός να πάρουμε αυτήν την κρίσιμη απόφαση. Ξέρετε… πολλοί πιστεύουν ότι οι εμπνευστές της Ενωμένης Ευρώπης οικοδόμησαν αυτήν τη δημιουργική συνύπαρξη επειδή βίωσαν τον πόλεμο και τα δεινά του. Αυτό τους έκανε να αντιληφθούν ότι πολιτικά πείσματα και ακρότητες δεν βοηθούν. Ελπίζω αυτό να γίνει κατανοητό και στους σημερινούς ηγέτες…

ΕΡ: Υπό αυτό το πρίσμα τι θετικό μπορεί να προκύψει από την επικείμενη σύνοδο κορυφής για τα 60 χρόνια από την υπογραφή των συνθηκών της Ρώμης;

ΑΠ: Μιλώντας ειλικρινά θα πρέπει να σας πω ότι δεν είμαι αισιόδοξος πως θα προκύψει κάτι σημαντικό από τη επικείμενη Σύνοδο.

Πανηγυρικοί λόγοι και «εικονικές» δεσμεύσεις ασφαλώς και θα καταγραφούν. Αλλά, όπως πολύ καλά γνωρίζετε, η θεωρία απέχει πολύ από την πράξη.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν φαίνονται δυστυχώς διατεθειμένοι να κάνουν ένα βήμα μπροστά και να οικοδομήσουν μια «Νέα Ευρώπη» με ομοσπονδιακό χαρακτήρα.

ΕΡ: Πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες, ήδη, εδώ και χρόνια θεωρούν την ΕΕ έναν γιγαντιαίο γραφειοκρατικό μηχανισμό που δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες τους. Μια ΕΕ των πολλών ταχυτήτων και ανισοτήτων, δεν θα προκαλέσει περισσότερα ρήγματα αντί να κλείσει τα σημερινά;

Απ: Είναι απολύτως σωστό αυτό που λέτε κε Σιδέρη. Όντως, πολλοί Ευρωπαίοι θεωρούν την ΕΕ έναν τεράστιο και δαιδαλώδη γραφειοκρατικό μηχανισμό, ασχέτως βέβαια αν κάτι τέτοιο ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ή όχι. Μη λησμονούμε ότι το υψηλό κόστος της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας αποτέλεσε και ένα από τα βασικά επιχειρήματα των οπαδών του Brexit.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που θα πρέπει να έχουμε κατά νου είναι πως όσο πιο άνιση παραμένει η Ένωση, τόσο και θα αυξάνεται και το γραφειοκρατικό κόστος.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την περίπτωση της Ευρωζώνης, στην οποία αναφερθήκαμε και παραπάνω. Στα πλαίσια της Ε.Ε. λειτουργεί και συνεδριάζει το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, το γνωστό ως ECOFIN, στο οποίο μετέχουν οι υπουργοί οικονομικών των κρατών μελών της ΕΕ. Η δημιουργία της Ευρωζώνης, σε συνδυασμό με την άποψη πως χώρες που δεν συμμετέχουν στο ευρώ δεν μπορούν να αποφασίζουν γι'αυτό, οδήγησε στην ανάγκη δημιουργίας του Eurogroup, ενός δηλαδή άτυπου οργάνου.

Μπορεί, επομένως, εύκολα να φανταστεί κάποιος πόσο θα επιδεινωθεί ο ήδη βεβαρημένος γραφειοκρατικός μηχανισμός της Ένωσης, από μια περαιτέρω διαφοροποίηση των κρατών μελών της.

ΕΡ: Έντονη είναι η συζήτηση μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας και άλλων χωρών σχετικά με την κοινή άμυνα,  την ασφάλεια, την φύλαξη των συνόρων και το μεταναστευτικό, αλλά κανείς δεν γνωρίζει προς το παρόν τι ακριβώς προτείνουν. Η Ελλάδα, που έχει σημαντική γεωπολιτική αξία και ρόλο σε όλα αυτά τα θέματα, μπορεί να αγνοηθεί ως προς την διαμόρφωση αυτών των πολιτικών;

ΑΠ: Η συζήτηση την οποία αναφέρετε δεν είναι τυχαίο ότι αναπτύσσεται σε κράτη μέλη που είτε βρίσκονται ενώπιον εκλογών, όπως η Γερμανία και η Γαλλία βρίσκονται ενώπιον εκλογών, είτε σε τροχιά εκλογών, όπως η Ιταλία. Χώρες στις οποίες εντοπίζεται και ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό: η αύξηση των λαϊκιστικών και ξενοφοβικών φωνών.

Υπό αυτό το πρίσμα, είναι αναμενόμενο οι ηγεσίες τους να προωθούν τέτοιες επιλογές, κυρίως όμως απευθυνόμενοι στο εσωτερικό τους ακροατήριο.

Η χώρα μας, τόσο επειδή αποτελεί εξωτερικό σύνορο της ΕΕ όσο και εξαιτίας των προκλήσεων που αντιμετωπίζει λόγω της προσφυγικής και μεταναστευτικής πίεσης, ασφαλώς και δεν θα πρέπει να αγνοηθεί από τις όποιες μελλοντικές συζητήσεις και αποφάσεις. Αυτό είναι κάτι που η Ευρώπη δεν θα πρέπει να το ξεχνά, αλλά και εμείς από την πλευρά μας δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επαναπαυόμαστε, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να το αναδεικνύουμε σε κάθε δυνατή ευκαιρία.

ΕΡ:  Υπάρχει μια ευκαιρία, η Ελλάδα να καταθέσει τις θέσεις της και να διεκδικήσει τον ρόλο που της αναλογεί. Μπορεί η κοινή πολιτική ασφάλειας,  άμυνας και  φύλαξης των συνόρων να διαμορφώσει μια ισχυρή πολιτική έναντι της Τουρκίας;

ΑΠ: Αν πάμε πολλά χρόνια πίσω, θα δούμε ότι η στόχευση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την ένταξη της χώρας μας στην - τότε - ΕΟΚ δεν υπήρξε μόνο η προοπτική μιας πολιτικής και οικονομικής ισορροπίας στην Ελλάδα, αλλά και για την ενίσχυση της ασφάλειας των συνόρων μας απέναντι στην Τουρκία.

Το σχέδιο Σόιμπλε, όπως αυτό παρουσιάστηκε και - μεταξύ άλλων -  αφορούσε και στη σύσταση ευρωστρατού, στην υιοθέτηση κοινής πολιτικής ασύλου και την καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση θετικό.

Ωστόσο, ο «αστερίσκος» που περί της «συμμαχίας των προθύμων» αν στα παραπάνω θέματα δεν μπορεί να προκύψει καθολική συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών μόνο καθησυχαστική δεν μπορεί να θεωρηθεί.

Τόσο η χώρα μας, όσο και η Ευρώπη, έχει απέναντί της μια Τουρκία, η οποία διέρχεται μια εξαιρετικά κρίσιμη πολιτική καμπή. Η μοναδική απάντηση μας θα πρέπει να είναι η διατήρηση της ενότητας, οι συλλογικές αποφάσεις και η αλληλεγγύη.

ΕΡ: Λαμβάνοντας υπόψη τις θέσεις της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, ότι τα σύνορα της Ελλάδας είναι και σύνορα της Ευρώπης, πως μπορεί η θέση αυτή να γίνει και κοινή θέση της ΕΕ. Ποια είναι η άποψή σας για τα βήματα που πρέπει να κάνει η χώρα μας προκειμένου να αντιμετωπιστεί, τουλάχιστον σε αυτά τα θέματα, ως ισότιμος συνομιλητής και όχι ως χώρα μειωμένης κυριαρχίας λόγω των μνημονίων;

ΑΠ: Η χώρα μας οφείλει άμεσα να οικοδομήσει μια ευρύτερη στρατηγική πάνω σ' αυτό το θέμα. Μια στρατηγική, η οποία θα ξεπερνά τα στενά κομματικά όρια και να εξαπλώνεται σε όλο το μήκος και πλάτος του πολιτικού κόσμου της χώρας. Γι' αυτό και σε μια τέτοια συζήτηση είναι ανάγκη να συστρατευτούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, πέρα και πάνω από κομματικές ιδεοληψίες.

Ασφαλώς, μια χώρα που βρίσκεται σε πολυετή οικονομική κρίση δεν μπορεί να ορθώσει μια ισχυρή διαπραγματευτική φωνή. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως θα πρέπει να μείνει άπραγη.

Στο παρελθόν έγιναν αρκετά λάθη και θα πρέπει να προσέξουμε αυτά να μην επαναληφθούν. Οφείλουμε να αναδείξουμε πως η Ελλάδα, λόγω της σημαντικότατης γεωγραφικής της θέσης, οφείλει να προστατευτεί και να θωρακιστεί, ιδίως όταν στο άλλο άκρο του Αιγαίου υπάρχει μια Τουρκική πολιτική ηγεσία που είναι διατεθειμένη να τραβήξει - για εσωτερική κατανάλωση - το σχοινί στα άκρα.

Η χώρα μας θα πρέπει να υπογραμμίσει πως τα κράτη μέλη της ΕΕ. δεν έχουν τα μέσα να ανταπεξέλθουν μονομερώς στις προκλήσεις της εποχής. Η εποχή των «βέτο» και των ομαδοποιήσεων έχει παρέλθει προ πολλού. Αν επιθυμεί η Ένωση να προχωρήσει αυτό θα πρέπει να το πράξει οργανωμένα, με σεβασμό στη διαφορετικότητα και πάντοτε υπερασπίζοντας τη βασική ενωσιακή αρχή, αυτήν την αλληλεγγύης.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ